فه‌لسه‌فه‌ی ماركسیستی، ململانێ له‌گه‌ڵ هیگڵ یان ململانێ له‌گه‌ڵ كاپیتالیزمه و وه‌كوو بزووتنه‌وه‌یه‌كی بیركردنه‌وه‌یی یان بزاڤێكی سیاسی حه‌سێبی بۆ كراوه. هیچكام له‌م دوو ڕوانینه به ئاسانی بۆ ئه‌وی دیكه كورت ناكرێته‌وه. به‌ڵام ناكرێ ئه‌وانه به ته‌واوه‌تی لێكیان جیا بكه‌ینه‌وه. لێكۆڵینه‌وه له ماركسیزم له چوارچێوه‌ی لقێكی زانستی تایبه‌تی گه‌لێك زه‌حمه‌ته، ئه‌ویش له كاتێكدا به‌شی زۆری به ناڕێكوپێكی هێڵێك ده‌گرێته‌به‌ر كه‌وا سنووری لقه زانستییه‌كان له دامه‌زراوه ئینگلیزی زمانه‌كان بۆ زانست نه‌خشه‌یان بۆ داڕێژاوه. هه‌وڵێكه لێره‌دا بۆ لێكدانه‌وه‌ی له كۆنتێكستێكی فه‌لسه‌فیدا ڕێكی ده‌خه‌ینه‌وه هێنده ناتوانێ له‌م كۆنتێكسته و گه‌ڵاله‌ی كۆمه‌ڵێك بابه‌ت چاوپۆشی بكات و بۆی هه‌یه له پێناسه‌یه‌كی كورتی فه‌لسه‌فه به هه‌ڵه وێنا بكرێت. بۆ ئه‌وه‌ی فه‌لسه‌فه له بنه‌ڕه‌ته‌وه سه‌رنجی ماركسیزم بداته‌وه به پێویستی ده‌زانێ خۆی له پڕۆژه‌یه‌كی به‌ربڵاوتر له‌به‌رچاو بگرێت. كورته مێژووی فه‌لسه‌فه‌ی ماركسیستی مه‌به‌ستێكی به‌پشته‌وه‌یه، نه‌ریتی ماركسیستی هه‌ڵگری مێژووی فه‌لسه‌فه‌كان و فه‌لسه‌فه مێژووه‌كانه. هه‌روه‌ها هه‌ڵگری لێكدانه‌وه ناكۆكه به‌ناوبانگه‌كان له‌سه‌ر چییه‌تی و پله‌وپێگه‌كه‌ی له مێژوو و له فه‌لسه‌فه‌دایه. له‌ناو بیرمه‌نده ناماركسیستییه‌كان كۆده‌نگییه‌كی باشتر له‌سه‌ر چییه‌تی و پله‌وپێگه‌ی فه‌لسه‌فه‌ی ماركسیستی نییه. لێكدانه‌وه‌ی مێژووه‌كه‌ی پێویسته بێته‌ناو مه‌یدانێكی پڕ له ململانێ و پتر له هه‌ر نه‌ریتێكی فه‌لسه‌فی دیكه، ئه‌م مشتومڕانه نه‌ك له گۆڕه‌پانی بیركردنه‌وه، به‌ڵكو له لقه كۆمه‌ڵایه‌تی و جوگڕافیای سیاسی دیكه‌دا به ڕێكه‌وتووه. كۆنتێكستیك كه‌وا ئه‌م توێژینه‌وه له‌وێدا نووسراوه واته له هه‌لوومه‌رجی پڕله ململانێ و نادڵنیای دوای تێكچوونی ده‌سه‌ڵاتداری كۆمۆ‌نیسته‌كان له سه‌رانسه‌ری ئه‌وروپا، له‌گه‌ڵ خۆی هه‌ندێك مه‌ترسی له بیركردنه‌وه‌ی لێكه‌وته‌وه و ئه‌وی باس ده‌كرێت تاڕاده‌یه‌ك له جێی خۆی نابێت.
كۆمه‌ڵگه‌ی ژێر ده‌سته، كۆمه‌ڵگه‌یه‌كه كه هه‌ست و نه‌ستی له لایه‌ن هێزی باڵاده‌سته‌وه داگیركراوه. هۆكاری داگیركرانه‌كه یان سیاسییه، یان ئابوورییه یان ئایینییه. ئه‌م فاكته‌رانه زه‌قن و زۆر به‌ڵگه‌ی مێژوویی بۆ پشتڕاست كردنه‌وه‌یان له به‌رده‌ست دا هه‌یه. كۆلینیالیزم له وڵاتانی جیهانیی سێیه‌م له‌ماوه‌ی دووسه‌د ساڵ ئاسه‌وا‌ری خۆی به جێهشتووه. به‌تاڵانبردنی سامانی نه‌ته‌وه‌كان، سازكردنی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی داگیركه‌ر و دیكتاتۆر، تێكدانی ژینگه و زه‌قكردنه‌وه‌ی بیری توندڕه‌وه‌یی بۆ مانه‌وه‌ی خۆیان و مێژوویه‌كی دوورودرێژی له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوین هه‌یه به‌رچاویشه. له فه‌لسه‌فه‌ی ئاكار به چڕوپڕی باسی كۆیلایه‌تی و ژێرده‌ستی لێكدراوه‌ته‌وه. بیرمه‌ندان به شێوازی تایبه‌تی خۆیان له بابه‌تی كۆیلایه‌تی كۆڵیویانه‌ته‌وه. ئه‌وه‌ی له‌م وتاره‌دا لێكده‌درێته‌وه و په‌یوه‌ندی به كۆمه‌ڵگه‌ی كوردییه‌وه هه‌یه ئه‌وه‌یه، هۆكاری ئاكاری داگیراویی تاكی كورد له چیدایه؟